Hoe je van Oekraïne een stalen stekelvarken maakt

Het is een zoogdier dat beschermd wordt door verschillende stekels die dienen als bescherming tegen potentiële roofdieren. "Het stekelvarken", ditmaal van staal, is de metafoor die verschillende Europese landen gebruiken voor de toekomst van Oekraïne na het conflict: een soevereine staat die een nieuwe Russische invasie kan voorkomen. Om dit te bereiken, moet Kiev beschikken over sterke strijdkrachten die potentiële agressors kunnen afschrikken, en over de steun van NAVO-bondgenoten. Rusland heeft zich echter al uitgesproken tegen dit plan en beloofd zijn buurland deze defensieve strategie niet te laten toepassen.

Deze tactiek van de "stalen stekelvarken" is niet geheel nieuw en is overgenomen uit de Stille Oceaan. Taiwan heeft deze militaire doctrine ook overgenomen om een ​​steeds dreigende Chinese invasie te voorkomen. In het geval van Oekraïne, een land dat al is aangevallen, moet de strategie nog robuuster zijn. Het idee wordt gesteund door verschillende figuren, met name de voorzitter van de Europese Commissie , Ursula von der Leyen, die de uitdrukking in verschillende openbare verklaringen over het conflict heeft herhaald.

Ook deze donderdag, vóór de bijeenkomst van de Coalitie van Goede Wil, herhaalde Ursula von der Leyen dat Oekraïne een "stalen stekelvarken" moet worden. Hoewel er nog steeds twijfels bestaan ​​over wat deze uitdrukking precies inhoudt, heeft de voorzitter van de Europese Commissie de noodzaak benadrukt van "het opbouwen van een multinationale troepenmacht, gesteund door de Verenigde Staten" en "het versterken van de Europese defensieve positie". Met andere woorden, de Europese leider geeft toe dat het na afloop van het conflict noodzakelijk zal zijn om troepen ter plaatse te stationeren – en dat Europeanen daaraan zullen moeten bijdragen.

De kernmachten Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk nemen het voortouw in het sturen van troepen naar Oekraïne na het conflict. Afgelopen donderdag, tijdens de bijeenkomst van de Coalitie van Goede Wil in Parijs, kondigde de Franse president Emmanuel Macron aan dat 26 landen zich hebben gecommitteerd aan steun voor de veiligheidstroepen in Oekraïne. Het is onduidelijk welke landen specifiek aanwezig zullen zijn "te land, ter zee en in de lucht". Sommige zullen alleen logistieke steun verlenen – zoals de Verenigde Staten al hebben beloofd.

Er is echter een groot obstakel. Rusland heeft al gegarandeerd dat het geen buitenlandse troepen in Oekraïne zal tolereren. Sterker nog, afgelopen vrijdag waarschuwde de Russische president Vladimir Poetin leiders die besluiten militairen op Oekraïens grondgebied in te zetten: deze veiligheidstroepen zullen "legitieme doelen" zijn. "Als er beslissingen worden genomen die leiden tot vrede, tot duurzame vrede, zie ik geen enkel nut in hun aanwezigheid op Oekraïens grondgebied", verklaarde het Russische staatshoofd.

NAVO-secretaris-generaal Mark Rutte betoogde op zijn beurt dat het niet aan Rusland is om te beslissen over de veiligheidsgaranties van Oekraïne na het conflict. In een confrontatie met het Kremlin benadrukte de leider van de transatlantische alliantie dat Oekraïne een "soeverein land" is: "Het is niet aan Rusland om te beslissen wat Oekraïne wil." "Finland heeft Rusland niet om toestemming gevraagd om toe te treden tot de NAVO. Wij zijn soevereine naties. Als Oekraïne veiligheidstroepen wil die de vrede ondersteunen, is dat hun zaak."

In een oorlog waarvan het einde nog ver weg lijkt, zal dit onderwerp een twistpunt zijn in potentiële vredesonderhandelingen. Enerzijds zijn Europa en de NAVO van plan Oekraïne robuuste veiligheidsgaranties te bieden om na de oorlog een nieuwe veiligheidsarchitectuur op te bouwen. Anderzijds begon Rusland met zijn invasie en eiste de "demilitarisering" van zijn buurland – en buitenlandse troepen zouden een rode lijn vormen.

De laatste bijeenkomst van de Goodwill Coalitie werd bijgewoond door meer dan 30 deelnemende landen , waaronder Portugal. Voorafgaand aan de bijeenkomst werd verwacht dat er een concreet plan zou worden gepresenteerd met de veiligheidsgaranties die de landen binnen deze groep landen bereid zouden zijn aan Oekraïne te bieden. De Amerikaanse presidentiële speciale gezant Steve Witkoff was ook aanwezig bij het begin van de bijeenkomst, die werd afgesloten met een telefoontje naar de Amerikaanse president Donald Trump.

Aan het einde van de bijeenkomst was er niet de aanvankelijk verwachte duidelijkheid, maar er werden wel enkele aanwijzingen gegeven over mogelijke plannen. In haar publieke verklaringen gebruikte Ursula von der Leyen opnieuw de term "stalen stekelvarken", die "onverteerbaar moet worden voor huidige en toekomstige roofdieren". Ze schetste ook de drie vectoren van deze strategie, waarvan ze hoopt dat deze in het Oekraïne van na het conflict zal worden geïmplementeerd.

De "stalen stekelvarken"-strategie is onlosmakelijk verbonden met "sterke, goed uitgeruste en moderne strijdkrachten". "Onze defensie-industrieën versnellen de samenwerking om dit te garanderen. Europa zal Oekraïense soldaten blijven trainen. Bijna 90.000 zijn al getraind. En we zijn vastbesloten om meer te doen", benadrukte de voorzitter van de Europese Commissie in een verklaring die werd vrijgegeven na de bijeenkomst van de Coalitie van Goede Wil.

"De tweede laag zijn de veiligheidstroepen", benadrukte Ursula von der Leyen. Ze merkte op dat 26 landen bereid zijn "troepen in te zetten op de grond, in de lucht en op zee". "Dit moet zorgen voor duurzame vrede en toekomstige agressie afschrikken", aldus de voorzitter van de Europese Commissie. Ze voegde er echter aan toe dat Amerikaanse steun noodzakelijk zal zijn.

Het derde punt is een "sterke en geloofwaardige houding" ten opzichte van de Europese defensie. "We hebben meer investeringen in defensie nodig", aldus Ursula von der Leyen, die erop wees dat de Europese Unie (EU) haar 27 lidstaten toestaat hun defensie-uitgaven te verhogen. De EU moet Rusland dus kunnen laten zien dat het op dreigingen kan reageren – en het Kremlin moet begrijpen dat de reactie "verwoestend" zal zijn als het Oekraïne opnieuw binnenvalt of zelfs het risico loopt een Europees land aan te vallen.

Na de bijeenkomst verzekerde de Oekraïense president Volodymyr Zelensky dat de "basis voor het plan" om Oekraïne te veranderen in een "stalen stekelvarken" aanwezig is, zowel wat betreft de strijdkrachten als wat betreft de "concrete stappen" die in de toekomst zullen worden gezet. Wat betreft de troepen op de grond, het centrale element, merkte het staatshoofd op dat al is "vastgesteld welke landen zullen deelnemen aan welke veiligheidscomponenten": "Te land, in de lucht, op zee, in cyberspace, en zelfs die landen die, zonder eigen strijdkrachten, financieel kunnen bijdragen. Dit omvat ook specifieke productievereisten."

Voor de Oekraïense leider zijn "sterke" strijdkrachten essentieel – en dit omvat verschillende aspecten, zoals "financiering, wapens en productie" van militair materieel. Volodymyr Zelensky bekritiseerde echter de Europese defensie-investeringen. "We stellen vast dat de Europese productielijnen niet naar behoren functioneren", betreurde het staatshoofd, dat opriep tot een verhoging van niet alleen de snelheid, maar ook het aantal geproduceerde wapens.

"Oekraïne zelf heeft de productiecapaciteit onderbenut door een gebrek aan financiering", klaagde hij, maar merkte daarbij op dat "bijna 60% van alle wapens in Oekraïne wordt geproduceerd". "Oekraïners zijn daarin succesvol, en alle Europese landen zouden ook succesvol moeten zijn in de wapenproductie", vervolgde Volodymyr Zelensky.

Europeanen voeren al decennialang een beleid dat hun afhankelijkheid van het Amerikaanse militair-industriële complex versterkt. In 2025 zullen Europeanen nog steeds wapens en oorlogsmaterieel nodig hebben van de Verenigde Staten, waarvan de militaire macht onvermijdelijk groter is. Nu isolationistische stemmen steeds prominenter worden binnen de Trump-regering, betoogt Volodymyr Zelensky dat "Europa's technologische leiderschap van cruciaal belang is": "Europa moet het voortouw nemen. Dit is precies wat we willen bevorderen bij het ontwikkelen van veiligheidsgaranties voor Oekraïne."

Om ervoor te zorgen dat Oekraïne een "stalen stekelvarken" wordt, is dus ook versterking van de Europese militaire capaciteit nodig – en dat gaat verder dan troepen op de grond. Sterker nog, afgelopen donderdag meldde de Financial Times dat de Verenigde Staten een deel van de financiering van veiligheidsprogramma's ter ondersteuning van landen die grenzen aan Rusland, zoals de Baltische staten, zullen schrappen.

Deze nieuwe veiligheidsstrategie voor Oekraïne zal voornamelijk een Europese inspanning zijn. De Verenigde Staten zullen logistieke en strategische steun verlenen (en mogelijk zelfs helpen bij het bewaken van het luchtruim van een gedemilitariseerde zone), maar verder zal het niet gaan. De regering-Trump weigert ook wapens naar Oekraïens grondgebied te sturen – de resterende NAVO-lidstaten financieren ze nu, zelfs als Washington ze beschikbaar stelt.

Hoewel de Verenigde Staten hun aanpak hebben gewijzigd, verzekerde Volodymyr Zelensky tijdens een persconferentie met Emmanuel Macron in Parijs, na de laatste bijeenkomst van de Coalitie van Goede Wil, dat het "belangrijk" is dat Washington "achter Europa staat": "Veel dingen hangen van hen af." De Franse president gaf er de voorkeur aan de term "Amerikaans veiligheidsnetwerk" te gebruiken, maar benadrukte niettemin het belang ervan.

Er is al een plan, landen committeren zich er al aan en er worden al documenten voorbereid om westerse veiligheidstroepen naar Oekraïne te mobiliseren in de periode na het conflict, wat het land zal helpen de "stalen stekelvarken" te worden. De Franse president heeft al gesproken over het sturen van "een paar duizend man", een troepenmacht die "niet bedoeld is om een ​​frontlinie te handhaven of zich in een intens conflict te mengen, maar om vanuit strategisch oogpunt solidariteit te tonen."

Aan land sprak Emmanuel Macron over "duizenden mannen", en Volodymyr Zelensky heeft al gereageerd op geruchten die in de Oekraïense media circuleerden dat het aantal wel eens 10.000 zou kunnen zijn, hoewel hij dit aantal vrijdag niet bevestigde: "Ik zal niet over het exacte aantal praten, maar waar het om gaat, is dat we in gesprek zijn. Het zullen er geen honderden zijn, maar duizenden. Het is een feit, maar het is nog te vroeg om in details te treden."

Oekraïense kranten presenteerden ambitieuzere cijfers: tussen de 25.000 en 30.000 manschappen . De missie zou worden geleid door het Verenigd Koninkrijk, met tien landen van de Coalitie van Goede Wil die akkoord zijn gegaan met het sturen van troepen. Naast Britse en Franse troepen zouden ook militairen uit Nederland , Australië , Canada en de Scandinavische en Baltische landen naar Oekraïens grondgebied kunnen worden gestuurd.

Bulgarije, Italië, Finland, Polen en Roemenië hebben daarentegen, hoewel ze mogelijk andere steun bieden, al gegarandeerd dat ze geen troepen naar Oekraïne zullen sturen. Duitsland is nog steeds onbeslist en wacht op verdere details. Een woordvoerder van de Duitse regering beloofde een beslissing te nemen wanneer "de voorwaarden van de overeenkomst duidelijker zijn": "Dit betekent dat de mate en reikwijdte van de Amerikaanse betrokkenheid, evenals de uitkomst van het onderhandelingsproces, onder andere, duidelijk moeten zijn."

Op zee zal Turkije een sleutelrol spelen bij het toezicht op de scheepvaart in de Zwarte Zee , waarvan de toegang via de Turkse passages van de Bosporus en de Dardanellen aan het begin van het conflict door Ankara werd afgesloten. "De Turken maken deel uit van de Coalitie van Goede Wil en zijn verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het plan voor de Zwarte Zee", aldus de stafchef van de Franse marine, admiraal Nicolas Vaujour, eraan toevoegend dat "bepaalde gebieden ontmijnd zullen moeten worden" om de veiligheid van het zeevervoer te garanderen. Bulgarije zal ook een rol spelen.

Er blijven nog verschillende vragen bestaan ​​over de lucht- en luchtafweercomponent – ​​en wie die zou leveren. Eind augustus meldde de Financial Times dat de Verenigde Staten hadden aangeboden een rol te spelen in dit aspect van de Oekraïense veiligheidsgaranties. De Washington Post schreef donderdag dat de regering-Trump luchtafweersystemen zou kunnen leveren om een ​​luchtschild te creëren. Tegelijkertijd beloofde Donald Trump geheime informatie te delen met landen op de grond.

Een Europese bron merkte echter op dat, hoewel de VS het Oekraïense luchtruim verdedigen, het nog steeds niet zeker is of dit initiatief Amerikaanse vliegtuigen, drones en piloten zal betrekken. Emmanuel Macron stelde publiekelijk verduidelijkingen over de plannen uit en legde uit dat dit een strategisch motief heeft. De reden? "We willen Rusland geen details geven over onze organisatie." Er bestaat echter een vermoeden dat de Europeanen nog steeds wachten op bevestiging van het Amerikaanse "veiligheidsnetwerk".

Martin Quencez van de denktank German Marshall Fund vertelde de New York Times dat het nog steeds onduidelijk is "of de Verenigde Staten klaar zijn om de achterhoedesteun te bieden die veel landen verwachten." De tekenen zijn "positief", aldus de expert, maar ze hebben zich nog niet gematerialiseerd. In een interview medio augustus gaf Donald Trump echter al aan "bereid te zijn om te helpen" met de missie, waarschijnlijk "in termen van luchtsteun", zolang de Europeanen troepen op de grond sturen.

Deze westerse missie, benadrukte Emmanuel Macron, zou niet "dichtbij de frontlinie" plaatsvinden, maar eerder in "gebieden die nog moeten worden afgebakend" binnen Oekraïens grondgebied. Tegelijkertijd zouden de Verenigde Staten mogelijk een belangrijkere rol kunnen spelen in een gedemilitariseerde zone . Deze mogelijkheid wordt besproken door het Pentagon en werd vrijdag geopperd door de Amerikaanse zender NBC .

Deze gedemilitariseerde zone zou zich dicht bij de huidige frontlinie bevinden en zich bevinden op de grens tussen Oekraïense en door Rusland bezette gebieden in Oekraïne, hoewel de exacte locatie onduidelijk is. De Verenigde Staten zouden verantwoordelijk zijn voor het toezicht op deze regio, met behulp van drones en satellieten, in een gecoördineerde samenwerking met andere landen. Dit zou een tweede missie zijn, deze keer ambitieuzer en veeleisender.

De veiligheid in deze regio zou kunnen worden bewaakt door troepen van NAVO-landen of zelfs, volgens NBC, door landen buiten de trans-Atlantische alliantie, zoals Saoedi-Arabië of Bangladesh . Eén ding is echter zeker: er zullen geen Amerikaanse troepen op Oekraïens grondgebied aanwezig zijn, zelfs als de belangrijkste verantwoordelijkheden voor deze gedemilitariseerde zone bij Washington liggen.

Geconfronteerd met al deze plannen is Rusland onvermurwbaar gebleven: het zal geen buitenlandse troepen in Oekraïne toelaten en zo de door Europese landen bedachte "stalen stekelvarken"-strategie dwarsbomen. Het Kremlin weigert niet om met de Verenigde Staten te onderhandelen over veiligheidsgaranties, maar alleen als deze rode lijn niet wordt overschreden.

"We kunnen niet accepteren dat we veiligheidsproblemen, collectieve veiligheid, zonder de Russische Federatie zullen oplossen. Dat zal niet werken", zei de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov half augustus. "Ik weet zeker dat het Westen, en vooral de Verenigde Staten, heel goed begrijpen dat het bespreken van ernstige veiligheidsproblemen zonder de Russische Federatie een utopie is, een weg die nergens toe leidt."

De kritiek was nog heviger tijdens en na de bijeenkomst van de Coalitie van Goede Wil. Woordvoerster Maria Zakharova van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken was categorisch : "Rusland zal geen enkele vorm van volstrekt onaanvaardbare buitenlandse interventie in Oekraïne bespreken." De diplomatieke functionaris hekelde dat "westerse oorlogshitsers" Oekraïne zien als "speelterrein" voor "het oefenen van hun wapens".

Vladimir Poetin bracht hetzelfde idee naar voren: Moskou tolereert geen buitenlandse troepen in Oekraïne . Rusland gebruikte drie argumenten om zijn buurland binnen te vallen: denazificatie, demilitarisering en de toenadering van Kiev tot de NAVO. In dit opzicht heeft het Kremlin zijn standpunt niet gewijzigd: Oekraïne moet een land blijven dat niet neutraal is en geen gevaar mag vormen voor de Russische Federatie.

Rusland heeft ook een andere opvatting over veiligheidsgaranties. Moskou beschouwt Oekraïne als een land binnen zijn "invloedszone" en wil dat het land nooit toetreedt tot de NAVO , iets wat Vladimir Poetin onlangs "onacceptabel" noemde. "De veiligheid van het ene land mag niet ten koste gaan van de veiligheid van een ander land, in dit geval de Russische Federatie", legde de Russische president uit.

Een ander punt waar Rusland het niet mee eens is, betreft de inkrimping van de Oekraïense strijdkrachten, een van de factoren die Oekraïne tot een "stalen stekelvarken" maken. Het Kremlin wil dat de troepen van Kiev minder mankracht en wapens hebben. "Het ideale scenario voor Rusland is dat Oekraïne weerloos en onderworpen achterblijft", vertelde Samuel Charap, expert bij denktank Rand Corporation, aan de New York Times.

Europa wil niet dat een "roofdier" het "stekelvarken" opnieuw aanvalt. De agressor blijft echter oorlog voeren tegen een land dat het onderworpen en van zijn soevereiniteit wil zien. Rusland zal zich blijven verzetten tegen de Europese strategie. "In een positieve onderhandelingsuitslag zouden beide partijen zich kunnen verdedigen zonder elkaar te bedreigen", betoogde Samuel Charap. Tussen deze twee polen lijken de Verenigde Staten de enigen te zijn die deze impasse kunnen doorbreken.