Hydroloog: Zware regenval lost het droogteprobleem niet op, maar verergert het.

Polen wordt de komende decennia niet bedreigd door woestijnvorming, maar wel door droogte. Droogtes komen vaker voor, bestrijken grotere delen van het land en zijn intenser. Zware regenval lost het probleem niet op; het brengt het risico op overstromingen met zich mee, het maakt geen einde aan droogtes, benadrukt ecohydroloog Dr. Sebastian Szklarek.

De deskundige benadrukte dat droogte een reële impact heeft op de economie en vooral op de landbouw.

Ter gelegenheid van de Werelddag ter bestrijding van verwoestijning en droogte op 17 juni vertelde Dr. Szklarek van het Europees Regionaal Centrum voor Ecohydrologie van de Poolse Academie van Wetenschappen, auteur van de blog Świat Wody, aan PAP dat de gemakkelijk toegankelijke waterbronnen in Polen niet alleen afnemen, maar ook worden misbruikt.

"Bij hevige regenval horen we vaak: 'oh, dat is mooi, het wordt minder droog'. Tegelijkertijd zijn het juist deze meest spectaculaire regenbuien die onze watervoorraden het minst aanvullen. De aarde die lang droog is geweest, neemt geen snel vallend water op. Zulke regenval is vergelijkbaar met het bewateren van een uitgedroogde plant, waarbij het water niet wordt opgenomen, maar van het oppervlak afstroomt. Op nationale schaal heeft dit effect echter ernstige gevolgen", aldus de expert.

Hij legde uit dat termen als "verwoestijning" of "steppeïficatie" veranderingen in het landschap beschrijven, waarbij voorheen met vegetatie bedekte gebieden geleidelijk vocht verliezen door vochtverlies en veranderen in droge, kale gebieden die lijken op woestijnen of steppen. Hoewel een dergelijke situatie Polen momenteel niet direct aangaat, bestaat het probleem van veranderingen in de vegetatiestructuur en afnemende bodemvochtigheid wel degelijk en neemt het van jaar tot jaar toe.

Volgens gegevens van IOŚ-PIB loopt 45% van de landbouw- en bosgebieden in ons land het risico op landbouwdroogte. Regio's in het centrum van het land, zoals Wielkopolska, lopen een bijzonder groot risico. De effecten die we nu al kunnen waarnemen, zijn lagere opbrengsten, een slechtere kwaliteit van de gewassen, een grotere vatbaarheid voor plagen en daardoor hogere voedselprijzen en problemen in de landbouwsector.

"In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is droogte niet zomaar een gebrek aan regen. Het is een verstoring van de waterhuishouding, d.w.z. een situatie waarin meer water uit het landschap verdwijnt dan er wordt aangevoerd. In de praktijk betekent dit minder neerslag en tegelijkertijd meer verdamping. Dit laatste wordt nog eens versterkt door hoge temperaturen en wind", aldus Dr. Szklarek.

Al deze nadelige processen worden veroorzaakt door klimaatverandering. De regenval is de laatste jaren minder frequent, maar wel heviger, zelfs stortregenachtig. Daardoor valt er soms veel water, maar gebeurt dit in korte tijd. Het water kan dan niet in de bodem trekken en in plaats van planten te voeden of ondergrondse bronnen aan te vullen, stroomt het snel over het oppervlak, wat vaak overstromingen veroorzaakt. Daarna volgen lange periodes zonder regen.

"Je kunt het vergelijken met een potplant. Als je hem twee weken geen water geeft en dan in één keer met een hele kan water geeft, zal het meeste water overlopen en de vensterbank vervuilen, en de plant zal sowieso verwelken. Zulke extremen zijn ook niet goed voor de natuur", illustreerde de ecohydroloog.

Bovendien zorgen steeds hogere temperaturen ervoor dat water sneller uit het landschap verdwijnt – het verdampt uit plassen, maar ook uit de bodem en planten, waardoor het tekort groter wordt. Door deze veranderende waterbalans van hele regio's lopen niet alleen akkers, maar ook bossen, rivieren en waterreservoirs gevaar.

"Klein wateraanbod is één ding, maar een even ernstig probleem is de te snelle afvoer van regenwater, evenals de betonnen steden en het gebrek aan natuurlijke vormen van waterretentie", benadrukte de geïnterviewde van het PAP. "Tientallen jaren lang hebben we gedomineerd door het denken over het afvoeren van water: het droogleggen van velden, het uitdrogen van gebieden. Ondertussen moeten we het vasthouden waar het valt - in het landschap, in de bodem, in kleine reservoirs. Elke druppel telt", voegde hij eraan toe.

Volgens hem is de grootste uitdaging de aanpassing aan veranderende klimaatomstandigheden. Dit betekent onder andere het herstellen van wetlands, het vasthouden van water waar het is gevallen, het gebruik van natuurlijke retentiemethoden en veranderingen in de landbouw, zoals de introductie van gewassen die beter bestand zijn tegen droogte en rationeel waterbeheer.

De expert herinnerde eraan dat stadsontwikkeling en waterbouw zich al decennialang richten op de snelst mogelijke afvoer van regenwater, waarbij het als afval wordt behandeld. Onder de huidige omstandigheden is het echter een waardevolle hulpbron die moet worden behouden en hergebruikt. Naast systematische maatregelen betekent dit ook de noodzaak om kleinschalige retentieoplossingen te implementeren, rioolwater te hergebruiken, groen en waterreservoirs in steden te introduceren en de samenleving voortdurend te informeren.

"In Polen loopt de toegang tot drinkwater voorlopig geen gevaar, omdat de meesten van ons ondergrondse inlaten gebruiken, die stabieler zijn dan oppervlaktewater. Bovendien gebruiken grote inlaten, bijvoorbeeld in de Wisla, vaak water van de bodem van de rivier, dus zelfs als het waterpeil daalt, is waterwinning nog steeds mogelijk. Maar na verloop van tijd kunnen hier problemen ontstaan, zoals nu al het geval is in sommige regio's van Spanje. We moeten ons daar adequaat op voorbereiden," benadrukte hij.

Wetenschap in Polen, Katarzyna Czechowicz (PAP)

pet/ bar/ amac/