Desinformatie veroorzaakt anti-migrantenonrust in Spanje

Bij de onrust in de zuidoostelijke stad Torre Pacheco afgelopen weekend kwamen extreemrechtse groeperingen in opstand tegen de immigranten die er woonden, vooral van Marokkaanse afkomst. Dankzij de grote politie-aanwezigheid konden ernstige confrontaties worden voorkomen.

De confrontaties ontstonden nadat een 68-jarige gepensioneerde verklaarde dat drie mannen van Noord-Afrikaanse afkomst hem op 9 juli zonder enige aanleiding hadden aangevallen.

Twee dagen later organiseerde de conservatieve gemeenteraad een protest tegen de onveiligheid. Het protest escaleerde snel toen extreemrechtse groeperingen zich aansloten met vijandige leuzen tegen immigranten.

Die dag en enkele nachten lang braken er rellen uit in de straten van de zuidoostelijke stad met 40.000 inwoners.

De autoriteiten hebben 14 mensen gearresteerd, waaronder drie die ervan worden verdacht betrokken te zijn bij de aanval op de gepensioneerde.

Onder de arrestanten bevindt zich ook de leider van de extreemrechtse groep "Deport Them Now". Naar verluidt riep hij via sociale media op tot een "jacht" op migranten.

Spanje werd verrast door de plotselinge uitbraak van geweld, maar er was al eerder anti-migrantendebatten gaande, deels door desinformatie die op sociale media circuleerde.

Het digitale verificatieteam van AFP in Spanje heeft veel valse beweringen over immigranten ontkracht. Het ging hierbij vooral om publieke voorzieningen die ze zogenaamd zouden ontvangen en vermeende aanvallen van buitenlanders op Spaanse gebruiken.

Voor Alexandre Lopez Borrull, hoogleraar communicatie- en informatiewetenschappen aan de Open Universiteit van Catalonië, is desinformatie in zulke gevallen "de brandstof en de vonk tegelijk".

Het verhaal "wordt over een lange periode gevoed" en wanneer een specifieke gebeurtenis plaatsvindt, kan dit als vonk dienen in scenario's zoals die zich afspeelden in Torre Pacheco, zei hij.

Een video waarin de aanval op de bejaarde te zien zou zijn, samen met een lijst van vermeende aanvallers, circuleerde snel online. Beide werden door AFP ontkracht.

Elisa Brey, hoogleraar sociologie aan de Complutense Universiteit in Madrid, vergeleek het fenomeen met criminelen die bosbranden stichten.

"Het is warm, er is een temperatuuralarm en er komt een brandstichter langs die een lucifer gooit. Dat is wat er gebeurt met desinformatie," zei ze.

Doel om te destabiliseren

Deskundigen benadrukten ook de rol die politici, met name de extreemrechtse partij Vox, spelen bij het aanwakkeren van anti-migrantenretoriek.

Vox legt al lang een verband tussen immigratie en criminaliteit en stelde onlangs voor, in navolging van andere politieke partijen in de EU en extreemrechtse activisten, om sommige migranten te deporteren als onderdeel van een breed 'remigratieplan'.

Buitenlanders vormen 14 procent van de Spaanse bevolking, vergeleken met 1,6 procent in 1998.

Bij gebeurtenissen zoals de gewelddadige protesten in Torre Pacheco sijpelt het kwaadaardige discours door verschillende lagen van sociale media voordat het de publieke sfeer bereikt, legt Brey uit.

Eerst sluimert het op een "onderliggend" niveau op minder zichtbare platforms zoals Telegram, voordat het overslaat naar populairdere netwerken zoals X en TikTok. Politici versterken de boodschap vervolgens via publieke verklaringen, zei ze.

De leider van Vox in de zuidoostelijke regio Murcia, waar ook Torre Pacheco ligt, gaf de schuld van de onrust aan "illegale immigratie" en beweerde dat migranten ouderen hadden aangevallen en seksueel geweld tegen vrouwen hadden gepleegd.

Het Openbaar Ministerie is een onderzoek naar zijn opmerkingen gestart om vast te stellen of deze een haatmisdrijf vormen.

"Sociale media werden op zo'n manier gebruikt dat het uiteindelijk tot deze gebeurtenissen leidde", aldus Marcelino Madrigal, expert op het gebied van onlineplatforms en cyberveiligheid.

Madrigal merkte ook dat partijen hun standpunt over immigratie aan het wijzigen waren met het oog op politiek gewin, terwijl er gespeculeerd werd over vervroegde verkiezingen in Spanje.

"Met desinformatie over immigratie is het de bedoeling om een regering of een land te destabiliseren en jezelf te presenteren als een alternatief om ons te redden van een probleem dat niet bestaat," zei hij.